کورک یا دمل - نوعی نکروز چرکی ملتهب در فولیکول مو - ممکن است در هر نقطه‌ای از بدن به ‌جز کف دست و کف پا رخ دهد. این عارضه معمولاً در مناطقی از بدن رخ می‌دهد که به صورت طولانی‌مدت تحت تنش و فشار فیزیکی قرار گرفته‌اند. از جمله این مناطق می‌توان به پوست صورت، گردن، ساعد، دست‌ها و کمر اشاره کرد.

علل

آلوده شدن پوست، به‌خصوص به مواد شیمیایی (خنک‌کننده‌های مخلوط، روغن‌های روان کننده و غیره) و ذرات ریز زغال‌سنگ، آهک، سیمان و مواد دیگر می‌توانند از عوامل اولیه‌ی ایجاد یک دمل باشند. این عامل، با تنش‌ها و فشارهای فیزیکی وارد شده بر روی ناحیه‌ی موردنظر پوست، ارتباط مستقیم دارد.
عواملی چون خاراندن پوست که ممکن است به دلیل بیماری‌های پوستی و یا نیش حشرات انجام‌شده باشد می‌توانند به ایجاد کورک و یا آسیب‌های ریز پوستی کمک کنند.
عرق کردن و ترشح سبوم که به ایجاد یک دمل کمک می‌کند.
حساسیت زیاد نسبت به یک عفونت استافیلوکوکوسی نیز می تواند علت کورک باشد.
علل ایجاد کورک‌ها - بیماری‌های مزمن و عودکننده‌ی پوستی در مناطقی که کورک‌هایی با پیشرفتگی‌های متفاوت وجود دارند:
عارضه‌های نقص ایمنی (پاسخ ایمنی موجود زنده دچار اختلال شده باشد)
آسیب‌های آنزیمی ژنتیکی (بیماری‌ها یا آسیب‌هایی که به دلیل عدم وجود و یا غیرفعال بودن برخی آنزیم‌ها ایجاد می‌شوند)
بیماری‌های متابولیک مانند دیابت و هیپوویتامینوز (کمبود ویتامین ناشی از عدم هماهنگی بین مصرف ویتامین و مقدار آن در بدن موجود زنده)

علائم

کورک‌های ایجاد شده برای تکامل خود باید از سه مرحله گذر کنند. علائم این عارضه نیز در مراحل مختلف تکامل متفاوت خواهند بود:
مرحله‌ی نفوذ (انباشته شدن عناصر سلولی از خون و لنف در بافت‌ها)؛
در مرحله‌ی اول (نفوذ)، قسمتی که پوست که مو در مرکز آن قرار دارد قرمز، متورم و اندکی دردناک شده و حدوداً 24 تا 48 ساعت بعد، در محل خروج مو از داخل فولیکول، آبسه‌ی کوچک زردرنگی دیده می‌شود.
مرحله‌ی شکل‌گیری و پس‌زده شدن هسته‌ی نکروز؛
در مرحله‌ی دوم (شکل‌گیری و پس‌زده شدن هسته‌ی نکروز)، فولیکول مو و غده‌ی چربی مجاور دچار عفونت شده و در همین زمان، تورم و قرمزی پوست افزایش ‌یافته و نفوذ بیشتر می‌شود. در این مرحله معمولاً درد موضعی و علائم عارضه به چشم می‌خورند: افزایش دمای بدن تا درجه‌ی تب خفیف (تا 5/37 درجه‌ی سانتی‌گراد)، ضعف و سردرد. با این ‌حال تعداد بسیار زیادی از بیماران این علائم را در خود تجربه نمی‌کنند.
مرحله‌ی ایجاد زخم؛
در مرحله‌ی سوم (ایجاد زخم)، جای کورک با بافت پیوندی پرشده و سفت می‌شود. در طی 2 تا 3 روز زخم بهبود پیداکرده و جای آن (بافت اسکار) باقی می‌ماند.

آزمایشات و تشخیص

تشخیص یک دمل ممکن است به تعدادی علامت خارجی نیاز داشته باشد ولی برای پیشگیری از بروز عوارض، می‌توان تست‌های آزمایشگاهی مخصوص را انجام داد:
آنالیز عمومی خون (UAC): با بروز عوارض ناشی از کورک‌ها (کورک‌های بدخیم، التهاب رگ‌های لنفی و مننژیت) تعداد گلبول‌های سفید خون افزایش پیداکرده (تا بیش از 9 x 109 بر لیتر)، تعداد نوتروفیل ها افزایش پیدا کرده (بیش از 5 درصد) و همچنین سرعت رسوب گلبول‌های قرمز (ESR) بالا می‌رود.
آنالیز بیوشیمیایی خون: زمانی که در فرد مبتلا به دیابت کورک ایجاد می‌شود، میزان قند خون در فرد بالا می‌رود.
آزمایش خون برای سترونی: زمانی که کورک دچار گندیدگی شده باشد (پخش شدن پاتوژن از محل عفونت به درون جریان خون)، این روش مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش می‌توان عامل عفونت را تشخیص داده و حساسیت آن به آنتی‌بیوتیک‌های مختلف را سنجید.
بررسی چرک درون کورک (بررسی در زیر میکروسکوپ پس از رنگ‌آمیزی مخصوص) و باکتریولوژی (کشت باکتری بر روی منبع غذایی) نیز از جمله روش‌هایی هستند که می‌توان از آن‌ها برای تشخیص عامل ایجادکننده‌ی عفونت استفاده کرده و حساسیت‌های عامل نسبت به آنتی‌بیوتیک‌های مختلف را سنجید.
بررسی سیستم ایمنی بدن با استفاده از تست‌های آزمایشگاهی برای تشخیص عارضه‌های نقص ایمنی در صورت وجود

درمان

درمان دمل‌ها می‌توان به صورت موضعی و یا عمومی انجام شود. درمان عمومی تنها زمانی انجام می‌شود که کورک بر روی صورت بوده، عارضه‌هایی را ایجاد کرده باشد و یا همراه با بیماری‌های شدید دیگر مانند نقص‌های ایمنی و دیابت ایجاد شده باشد. برای این بیماران استفاده از داروهای آنتی‌باکتریال و ضدالتهابی و تابش فرابنفش بر روی جریان خون تجویز خواهد شد.

درمان موضعی

در دمل‌هایی که دچار عوارض نشده‌اند، روش‌های درمانی محافظه‌کارانه کافی خواهند بود که البته به مرحله‌ی تکامل کورک نیز بستگی دارند. در مرحله‌ی نفوذ، استفاده از الکل، سوزاندن زخم و یا محلول 5 درصد ید می‌توانند کارساز باشند. روش‌هایی چون گرمای خشک، لیزردرمانی و فرکانس‌های رادیویی با بسامد بالا نیز می‌توانند مفید باشند. استفاده از کمپرس گرم صحیح نیست چرا که گرم شدن پوست موجب شل شدن آن و ایجاد فضایی ایده‌آل برای رشد بیشتر کورک می‌شود.
در مرحله‌ی شکل‌گیری هسته‌ی نکروز چرکی، اقدامات پزشکی باید صورت گیرند. بدین منظور، بر روی منطقه‌ی ایجاد نکروز در پوست، کریستال‌هایی از سالیسیلیک اسید گذاشته می‌شوند. این اسید پوست را در خود حل کرده و باعث خارج شدن مواد درون دمل می‌شود. سپس منطقه‌ی مورد نظر با پمادهای مخصوص مورد درمان قرار گرفته و پانسمان می‌شود.

برداشتن کورک

احتمالاً خارج کردن کورک با اعمال فشار فیزیکی و یا استفاده از موچین پس از شستن پوست با یک محلول ضدعفونی ‌کننده، به ‌عنوان روشی جایگزین در نظر گرفته می‌شود. این روش نیازی به استفاده از داروهای بی‌حسی ندارد. پس از خارج کردن مواد داخل کورک، پزشک به‌ منظور اطمینان از خارج شدن کل مواد چرکی، یک لوله‌ی لاستیکی باریک را در درون دمل کارمی‌گذارد که پس از گذشت چند روز برداشته ‌شده و بدین ترتیب نفوذ مواد چرکی در بافت‌های بدن از بین می‌رود. پس‌ از آن شما می‌توانید با محل زخم رفتار عادی داشته باشید و هر روز آن را با الکل شستشو دهید.

استفاده‌ی سیستمیک از آنتی‌بیوتیک‌ها

در این روش درمانی، پس از استفاده‌ی موضعی یا سیستمیک آنتی‌بیوتیک، کورک باز شده و چرک درون آن به‌طور دستی خارج می‌شود.

پیش‌بینی

پیش‌بینی سخت نیست. درمان یک کورک معمولاً به محل ایجاد آن بستگی دارد. با بروز عوارض ناشی از دمل‌ها، می‌توان میزان کفایت و زمان‌بر بودن روش‌های درمانی را مورد پیش‌بینی قرار داد.

پیشگیری

پیشگیری از ایجاد کورک‌ها به رعایت قوانین بهداشت فردی و حفاظت از پوست در برابر آسیب‌های مکانیکی باز می‌گردد. شل و سفت شدن پوست در اثر قرار گرفتن در معرض مایعات نیز می‌تواند در ایجاد کورک‌ها دخیل باشد. علاوه بر این‌ها، باید برای شناسایی و پیشگیری از بیماری‌هایی که می‌توانند باعث بروز کورک شوند وقت و انرژی کافی صرف شود.
برای جلوگیری از بروز عوارض ناشی از کورک‌ها، باید از فشار دادن آن‌ها خودداری کرده، آن را با تیغ بریده و سپس بر روی محل آن کمپرس گرم قرار داد.