ملاسما چیست؟

ملاسما یکی از مشکلات رایج پوستی می‌باشد که در آن لکه‌هایی خاکستری و قهوه‌ای رنگ در صورت مشاهده می‌شود. لکه های پوستی ناشی از ملاسما یک حالت اکتسابی شایع در نواحی در معرض آفتاب است که با نور خورشید، حاملگی و بیماری های اندوکربن تشدید می شود. در اکثر افرادی که به این عارضه مبتلا هستند لک‌ها بر روی نواحی مختلف صورت ظاهر می‌شوند. علاوه بر این در قسمت‌هایی از بدن نیز که بیشتر در معرض نور آفتاب قرار دارد از قبیل مچ و ساعد دست و گردن نیز ممکن است این لک‌ها دیده می‌شوند. این لکه ها اغلب به دنبال تغییرات فیزیولوژیک نظیر حاملگی ایجاد می شود. در دوران یائسگی نیز امکان بروز این حالت وجود دارد که البته در این زمان عمدتا در اثر اختلالات تخمدانی می باشد.
این لکه های پوستی از لحاظ ظاهری، به ویژه در خانم ها بسیار مشکل ساز است و تا کنون داروهای زیادی جهت درمان یا کاهش لکه های پوستی آن مورد استفاده قرار گرفته است که از لحاظ عوارض، محدودیت مصرف نسبی دارند. بنابراین، بررسی یک داروی جدید با اثرگذاری بیشتر و عوارض کمتر ضرورت دارد.
ملاسما در زنان بیشتر از مردان دیده می‌شود. بخصوص خانم‌های باردار که دچار این لک‌های پوستی می‌شوند که اصطلاحا ماسک بارداری گفته می‌شود. از این رو به نظر می‌رسد عامل محرک اصلی در بروز ملاسما هورمون‌ها هستند. در این حالت لک‌های پوستی به رنگ تیره بر روی گونه‌ها ظاهر می‌شوند.

انواع ملاسما

٤ الگوي پيگمانتاسيون در ملاسما تشخيص داده شده اند: اپيدرمي، درمي ، مخلوط، و فرم بدون اسم در افراد با رنگ پوست تيره . نوع اپيدرمي آن با حضور ملانين اضافي در لايه هاي سطحي پوست تعريف مي شود. ملاسماي درمي با حضور ملانوفاژ ها ( سلول هايي كه ملانين را ميبلعند ) درون درم از ساير انواع متمايز مي‌شود. نوع مخلوط شامل هر دو نوع درمي و اپيدرمي مي باشد. در نوع چهارم ملانوسيت هاي اضافي در پوست افراد داراي پوست تيره وجود دارد.

ملاسما در كجاي بدن ديده مي شود؟

ملاسما با از دست دادن رنگ و يا هايپرپيگمانتاسيون ابتدا در صورت، مشخص مي شود. سه نوع از الگوهاي صورتي شايع در ملاسما تشخيص داده شده اند كه شامل ، نوع centrofacial ( مركز صورت ) نوع malar ( استخوان گونه ها) و نوع mandibular ( استخوان فك) مي باشد. الگوي سنتروفاشيال شايعترين فرم ملاسما است و شامل پيشاني، گونه ها ، بالاي لب، بيني و چانه مي باشد. الگوي گونه اي شامل بالاي گونه ها مي باشد. الگوي منديبولار مخصوص فك مي باشد.
قسمت بالايي گردن با شيوع كمتري در ملاسما درگير مي شود. و ملاسما به طور نادر در ساير قشمت هاي بدن مانند ساعد ايجاد مي شود.

علائم و نشانه‌های ملاسما

علائم رایج ملاسما لک‌هایی به رنگ قهوه‌ای یا خاکستری مایل به قهوه‌ای است که بیشتر در ناحیه صورت مشاهده می‌شود. این لک‌ها معمولاً در گونه‌ها، پیشانی، پل بینی، قسمت بالای لب بالایی و چانه و در مواردی هم بر روی ساعد و مچ دست یا روی گردن ظاهر می‌شوند که شیوع کمتری دارند. به طور کلی ملاسما هیچ علائم خاصی ایجاد نمی‌کنند که شما احساس کنید اما شکل ظاهری پوست تغییر پیدا می‌کند که این خود بسیاری از افراد مبتلا به ملاسما را رنج می‌دهد.

چه کسی به ملاسما مبتلا می‌شود؟

همانطور که گفتیم ملاسما در زنان بیشتر از مردان دیده می‌شود. فقط ۱۰ درصد از افرادی که به این عارضه پوستی مبتلا هستند مرد می‌باشند.
ملاسما بیشتر در افرادی با پوست‌های تیره‌تر از قبیل مردمی که در کشورهای آمریکای لاتین، شمال آفریقا، آسیا، هندوستان، خاورمیانه و حوزه دریای مدیترانه زندگی می‌کنند دیده می‌شود. علاوه بر این افرادی که در بین خویشاوندان خونی آن‌ها، قبلا کسی به ملاسما مبتلا شده باشد احتمال بروز این بیماری درآن‌ها بیشتر است.

علت ایجاد لکه های پوستی چیست؟

علت دقيق ملاسما نامشخص است اما احتمال می‌رود این عارضه بر اثر تولید بیش از اندازه رنگ توسط سلول‌های تولید کننده رنگ در پوست بدن (ملانوسیت‌ها) ایجاد می‌شود. متخصصان بر اين باور هستند كه لكه هاي تيره موجود در ملاسما ميتوانند به علت چندين عامل ايجاد شوند، از جمله حاملگي، قرص هاي ضد بارداري، درمان جايگزيني هورمون( HRT و پروژسترون) سابقه خانوادگي ملاسما ، داروهاي ضد تشنج، و ساير داروهايي كه پوست را به توليد بيشتر پيگمنت بعد از قرار گرفتن در معرض اشعه فرابنفش (UV) مستعد ميكنند.

عوامل محرک ملاسما

نور آفتاب

قرار گيري بدون كنترل در برابر خورشيد به عنوان علت اصلي ملاسما در نظر گرفته مي شود، خصوصاً در افرادي كه از نظر ژنتيكي مستعد هستند. مطالعات باليني نشان داده است كه افراد به طور معمول در ماه هاي تابستان هنگامي كه خورشيد شديدترين تابش را دارد دچار ملاسما مي شوند. در زمستان هايپرپيگمانتاسيون موجود در پلاسما كنتر قابل مشاهده است يا كمرنگ تر مي شود.

بالا رفتن پروژسترون

هنگامي كه ملاسما در زمان حاملگي اتفاق مي افتد، اصطلاحاً کلوآسما یا ماسک بارداری ناميده مي شود. خانم هاي باردار دچار افزايش سطوح استروژن ، پروژسترون ، و هورمون تحريك كننده ي ملانوسيت ( MSH) در طي سه ماهه ي دوم و سوم بارداري مي شوند. ملانوسيت سلول هايي موجود در پوست هستند كه پيگمنت ها را ذخيره ميكنند. البته، تصور مي شود كه ملاسماي مرتبط با حاملگي به دليل افزايش سطوح پروژسترون به وجود مي آيد نه افزايش استروژن و هورمون تحريك كننده ي ملانوسيت. مطالعات نشان داده اند كه خانم هاي يائسه اي كه در تحت درمان با جايگزيني هورمون پروژسترون هستند و یا خانم هایی که قرص‌های پیشگیری از بارداری را مصرف می کنند، احتمال بيشتري دارد كه دچار ملاسما شوند. خانم هاي يائسه اي كه فقط استروژن دريافت ميكنند به نظر مي رسد كه كمتر دچار ملاسما مي شوند.

محصولات محرك پوست

علاوه بر اين، محصولات يا درمان هايي كه باعث تحريك پوست مي شوند ممكن است منجر به افزايش توليد ملانين و تسريع ايجاد علائم ملاسما شوند. مواد آرایشی از قبیل کرم‌ها و محصولات محافظت از پوست که حساسیت پوستی در فرد ایجاد می‌کنند ممکن است این بیماری را تشدید کنند.

سابقه خانوادگي

افرادي كه داراي فاكتورهاي مستعد كننده ي ارثي يا سابقه خانوادگي شناخته شده ملاسما هستند ، ريسك بالايي براي ابتلا به ملاسما دارند.

پیشگیری از ملاسما

محافظت از پوست در برابر نور آفتاب یکی از رایج‌ترین و بهترین روش‌ها برای درمان ملاسما می‌باشد. از این رو شخصی که مبتلا به ملاسما است باید هر روز از کرم ضد آفتاب استفاده کند و هر ۲ ساعت یک بار نیز آن را تجدید کند. علاوه بر این استفاده از کلاه نقاب‌دار با نقاب بزرگ نیز در محیط بیرون از خانه یکی دیگر از روش‌هایی است که متخصصان پوست توصیه می‌کنند. چرا که کرم ضد آفتاب شاید نتواند به تنهایی از پوست در برابر آفتاب محافظت کند.

چگونگی تشخیص ملاسما

در اکثر مواقع متخصصین پوست فقط با نگاه کردن به پوست بیماران خود می‌توانند وجود این بیماری را در آن‌ها تشخیص دهند. ممکن است متخصص برای تشخیص دقیق اینکه این بیماری تا چه عمقی از پوست نفوذ کرده پوست را در زیر نور وسیله‌ای به نام لامپ وود مشاهده کند.
در برخی از موارد نشانه‌های ملاسما با برخی از عارضه‌های پوستی دیگر یکی می‌باشد. در این موارد پزشک برای تشخیص وجود این بیماری یک نمونه کوچک از پوست را برداشته که به این روش بیوپسی می‌گویند. عمل بیوپسی می‌تواند توسط پزشک متخصص پوست سریعا و به طور ایمن در همان زمان ویزیت در داخل مطب انجام بگیرد.

روش درمان ملاسما چيست؟

معمولا در مواردی که یک محرک خارجی از قبیل بارداری یا قرص‌های پیشگیری از بارداری باعث ایجاد این بیماری شود لک‌های ملاسما ممکن است به خودی خود برطرف شود. به طور مثال وقتی خانم‌ها وضع حمل می‌کنند یا دیگر از قرص‌های جلوگیری از بارداری استفاده نمی‌کنند این عارضه خود به خود برطرف می‌شود.
اما در مواردی هم دیده شده است که ملاسما تا سال‌های طولانی و یا حتی در همه طول عمر هم باقی می‌ماند. در مواردی که این بیماری خود به خود برطرف نمی‌شود و یا خانم‌هایی که مبتلا به این عارضه هستند قصد دارند مصرف قرص‌های جلوگیری از بارداری خود را ادامه دهند درمان‌های ترکیبی برای درمان این عارضه به کار برده می‌شوند و آثار این عارضه را در پوست کاهش می‌دهد.

برخی از موثرترین راه های درمان لک صورت عبارت اند از:

هیدروکوئینون

در كنار استفاده ي منظم از ضد آفتاب هايي با طيف وسيع وSPF (فاكتور محافظت كننده ي خورشيد ) ٣٠ يا بالاتر، هیدروکوئینون ميتواند پيگمانتاسيون هاي اضافي را از بين ببرد و از تيره شدن بيشتر پوست جلوگيري كند. اگرچه كه اين درمان ممكن است تنها باعث بهبودي موقت در موارد پيچيده تر خصوصاً در بيماراني كه نوع مخلوط ملاسما را دارند، شود. در اين نوع از ملاسما پيگمنت هاي اضافي در هر دو لايه اپيدرم و درم ( لايه سطحي و زيرين) پوست توليد مي شود .
این دارو اولین درمان رایج برای ملاسما به شمار می‌رود. معمولاً هیدروکوئینون را بر روی پوست می‌مالند و باعث روشن شدن رنگ پوست می‌شود. این دارو را می‌توان به شکل‌های مختلفی شامل کرم، لوسیون، ژل یا مایع، از داروخانه‌ها تهیه کرد. مقدار کمی از این دارو را می‌توان بدون نیاز به نسخه از داروخانه تهیه کرد. البته این دسته از محصولات در مقایسه با محصولاتی که توسط پزشک متخصص پوست تجویز می‌شود، مقدار هیدروکوئینون کمتری در ترکیب خود دارند.

ترتینوئین و کورتیکواستروئیدها

برای اینکه رنگ پوستتان روشن‌تر شود پزشکتان ممکن است داروی دیگری هم برای شما تجویز کند. پزشک ممکن است ترتینوئین یا یک کورتیکواستروئید برای شما تجویز کند. در مواردی هم یک کرم تجویز می‌کند که سه داروی (هیدروکوئینون، ترتینوئین و کورتیکواستروئید) به صورت ترکیبی در آن وجود دارد. به این کرم‌ها کرم سه گانه می‌گویند.

سایر داروهای موضعی (برای مالیدن روی پوست)

پزشک معالج شما برای کمک به روشن‌تر کردن پوستتان ممکن است داروهایی مانند اسید آزلائیک یا اسید کوجیک برای شما تجویز کند.

پیلينگ شيميايي

پیلينگ شيميايي پوست با استفاده از قرار دادن محلول شيميايي به طور مستقيم بر روي پوست براي از بين بردن سلول هاي مرده و شكل گيري پوست جديدتر و تازه تر انجام مي شود. شايعترين مواد مصرفي شامل فنول، تري كلرواستسك اسيد (TCA) و آلفا هيدروكسي اسيد مي باشد. پزشك معمولاً فرمول دقيقي را بر اساس نيازهاي خاص هر مريض اندازه مي‌گيرد. تمام پیلينگ ها (خفيف، متوسط و شديد) چند درجه ظاهر ملاسما و ذخيره سازي پيگمانتاسيون را كاهش مي دهند. مدت زمان در دسترس براي ريكاوري ، ميزان تحمل درد، و و ميزان نياز سريع براي نتيجه گرفتن، همگي بايد هنگام گرفتن تصميم در انتخاب نوع پيلينگ براي درمان ملاسما در نظر گرفته شوند.

ميكرودرم ابريژن

شما ممكن است با چندين انتخاب براي درمان ملاسما مواجه شويد، اما درمان ميكرودرم ابريژن يكي از كم تهاجم ترين روش ها و بدون ريسك است. اين روش شامل پاك كردن پوست با ميكروكريستال هاي آلومينيوم اكسايد كه باعث لايه برداري لايه خارجي پوست مي شود، است. روند ميكرودرم ابريژن حدود ٢٠ الي ٣٠ دقيقه طول ميكشد.
اكثر اقدامات لايه برداري در لايه خارجي اپيدرم ( stratum corneum) اتفاق مي افتد. هدف اصلي آن بيشتر اپيدرم است تا درم، و از نظر پزشكي صحيح است كه به اين پروسه ميكرواپيدرم ابريژن گفته شود. اگر برلايه هاي عمقي تر پوست اثر بگذارد ، مي‌تواند مضر و همچنين براي بيمار دردناك باشد. و همچنين مي تواند باعث ايجاد لكه هاي دائمي در پوست شود. بعد از بين بردن لايه ي خارجي سلول ها اگر از مواد لايه بردار و روشن كننده استفاده شود به داخل پوست نفوذ مي‌كنند و تاثير بيشتري مي‌گذارند.
بلافاصله بعد از انجام اين پروسه، احساس مي‌كنيد كه پوستتان بسيار نرم تر از قبل شده است، اما كمي صورتي رنگ است، اگرچه نيازي نيست كه نگران اثرات طولاني مدت باشيد ، و فعاليت هاي روزانه مي توانند بلافاصله بعد از اتمام پروسه دوباره انجام شوند. چندين بار اين پروسه را همراه با گليكوليك اسيد و درمان پيلينگ تكرار كنيد. رنگ پوستتان روشن تر خواهد شد.

ميكرونيدلينگ

نيدلينگ درم هنگامي كه با محلول دپيگمانته كننده موضعي انجام شود به طور قابل توجهي باعث بهبود ظاهر مي گردد. ميكرونيدلينگ باعث ايجاد سوراخ هاي نقطه اي كوچكي در پوست ميشود كه اكثر آنها به طور موقت منافذ پوستتان را باز مي‌كند. اين پروسه براي بدن به عنوان آسيب حس مي شود، كه منجر به رها شدن فاكتور هاي رشد كه آغازگر توليد كلاژن و الاستين است مي شود. پوست شما به آسيب از طريق آغاز كردن پروسه‌ی ترميم پاسخ مي دهد . پوست شما به طور طبيعي وظيفه ترميم زخم ها ، علائم كشش و چين و چروك ها را به عهده دارد، اما با استفاده از درمان ميكرونيدلينگ، پوست در جهت ترميم تدريجي خود فريب داده مي شود.پروسه ايجاد تغييرات در پوست با ميكرونيدلينگ بعد از هر بار درمان ماه ها طول مي‌كشد. نتيجه در عرض يك هفته يا حتي چند روز بعد ديده مي‌شود. پوست شما به طور طبيعي در عرض ٤٥ روز خودش را ترميم ميكند، بنابراين با ايجاد كمي تحريك توسط ميكرونيدلينگ، تغييرات قابل توجهي ممكن است خيلي سريع تر ديده شود. ميكرونيدلينگ در صورتي كه در يك سلسله درماني انجام شود بهتر نتيجه مي‌دهد.
درمان كل صورت حدود يك ساعت طول مي كشد. وقتي صورتتان بي حس مي شود، ميكرونيدل استريل منحصر به هر فرد بر روي پوست استفاده مي شود و سوراخ هاي نقطه اي كوچك ايجاد مي كند كه آغازگر آبشاري از واكنش هايي است كه منجر به تحريك ترميم احيا كننده مي شود. قرمز شدن پوست بعد از درمان قابل انتظار است كه در عرض چند روز خوب مي شود. در طي پروسه ي درمان ، سلول هاي پوست سيگنال هاي رشدي به سلول هاي بنيادي ميفرستند. فيبروبلاست هاي جديد دست به كار مي شوند. فيبرهاي كلاژني جديد پوست را ضخيم مي كند و زخم هاي عميق را پر ميكند و يك لايه ي جديد و سالم كلاژني ( كلاژنز) در محل درمان تشكيل مي‌دهد. پروسه ي ترميم همچنين از رشد سلول هاي اندوتليال (لايه اي نازك از سلول ها كه مويرگ ها و عروق خوني را مي‌پوشانند) منشأ مي گيرد.بعد از آن،منجر به تشكيل مويرگ هاي جديد مي‌شود(آنژيوژنز) تا خونرساني پوست بهتر شود. با كمي تحريك توسط ميكرونيدلينگ، تغييرات زيادي خيلي سريع ديده مي‌شود. (درمان مي تواند يك بار در ماه انجام شود.)

لیزر درمانی

در مواردی که لک‌های پوستی که در اثر ازدیاد رنگدانه‌های پوستی ایجاد می‌شوند تیره‌تر باشند و یا در مواردی که لایه‌برداری و استفاده از محصولات محافظت کننده پوست در درمان آن‌ها مؤثر واقع نشود از روش لیزر درمانی استفاده می‌کنند. این روش برای درمان عارضه‌های پوستی عملکرد بسیار خوبی دارد و می‌تواند امیدوار کننده باشد. اما این روش درمان ممکن است کمی طول بکشد و برای به دست آمدن نتیجه مطلوب ممکن است به ۴ جلسه درمانی یا حتی بیشتر هم نیاز باشد. برای درمان مشکلات ناشی از رنگدانه‌ها از روش‌های درمانی مانند لایه برداری پوست با لیزر Co2 فرکشنال استفاده می‌شود.
علاوه بر این گفته می‌شود که لیزر در برخی افراد می‌تواند باعث افزایش تولید رنگ‌دانه‌ها شده و لک‌های صورت را تشدید نماید. با استفاده از لیزر Q – Switch که پالس‌های کوتاهی را در طول درمان ارسال می‌کند می‌توان رنگ‌دانه‌هایی که در عمق مشخصی از پوست قرار دارند را به صورت انتخابی از بین برد؛ بدون این که بافت اطراف آن آسیبی ببیند. توصیه می‌شود که از لیزر Q – Switch با سطح انرژی پایین در هنگام درمان لک‌های صورت استفاده شود تا باعث تحریک و التهاب پوست نشود بنابراین اثرات نامطلوب و هایپر پیگمنتاسیون ناخواسته به حداقل ممکن کاهش می‌یابد. این روش باید روی قسمت‌های کوچکی از سطح پوست افراد مستعد به ایجاد اسکار و لک های صورت آزمایش و تست شود. در صورتی که لک‌های صورت به دلیل عدم تعادل هورمونی و افزایش سطح هورمون استروژن ایجاد شده باشد، لیزر درمانی برای رفع لک‌های صورت مؤثر واقع نخواهد شد و تنها لک‌هایی که ناشی از قرار گرفتن در معرض نور آفتاب باشد را می‌توان با کمک این روش درمان نمود.

مراقبت های پس از درمان ملاسما

بعد از برطرف شدن ملاسما ممکن است نیاز باشد شخص همچنان درمان خود را ادامه دهد که این قسمت از درمان را پزشک متخصص پوست درمان نگهدارنده می‌نامد. درمان نگهدارنده باعث می‌شود که ملاسما مجددا بروز پیدا نکند. فرد می‌تواند با استفاده از کرم‌های ضد آفتاب باکیفیت و گذاشتن کلاه نقاب‌دار بزرگ در طول روز مانع بروز جدد ملاسما شود.

چنانچه بعد از درمان ملاسما با هریک از علائم زیر رو به رو شدید با پزشک خود تماس بگیرید:

سوزش و حساسیت پوست

تیره شدن رنگ پوست

سایر عوارض احتمالی

سوالات رایج درباره لکه های پوستی (ملاسما)

ملاسما چگونه تشخيص داده مي شود؟

ملاسما به راحتي از طريق ظاهر مشخص لكه هاي قهوه اي روي صورت تشخيص داده مي شود. درماتولوژيست ها پزشكاني هستند كه در زمينه اختلالات پوستي تخصص دارند و اغلب ملاسما را از طريق معاينه بصري پوست تشخيص مي دهند. يك نور مشكي يا نور چوب ( ٣٤٠-٤٠٠ nm ) مي تواند در تشخيص ملاسما كمك كند، اگرچه كه براي تشخيص ضروري نيست. در اغلب موارد، ملاسماي مخلوط كه به معني از بين رفتن رنگ به دليل پيگمنت هاي موجود در اپيدرم و درم است، تشخيص داده مي‌شود. به ندرت ممكن است براي پيدا كردن ساير علت هاي هايپرپيگمانتاسيون موضعي پوست نياز به بيوپسي پوست باشد.

آيا مي شود از ملاسما پيشگيري كرد؟

گاهي اوقات مي توان با اجتناب كردن از قرار گرفتن در برابر نور خورشيد از ملاسما پيشگيري كرد. در اكثر موارد، پيشگيري كردن سخت است. افرادي كه سابقه خانوادگي ملاسما دارند بايد احتياط بيشتري براي پيشگيري از ملاسما كنند. مهمترين راه پيشگيري از بروز ملاسما و پيري زودرس دوري از تابش خورشيد است. اگر دوري كردن از تابش خورشيد امكان پذير نيست، بايد از كلاه ، عينك دودي، كرم ضد آفتاب با بلاك كننده هاي فيزيكي استفاده شود.

چه کرم ضد آفتابی (SPF) براي ملاسما پيشنهاد مي شود؟

فاكتور محافظت از خورشيد روزانه به ميزان حداقل ٥٠ كه شامل بلاك كننده هاي فيزيكي از جمله زينك اكسايد و تيتانيوم اكسايد باشد، براي جلوگيري از اشعه ي فرابنفش UV توصيه مي شود، اما مهم است كه كرم ضد آفتاب در برابر UVA هم حفاظت كننده باشد. بلاك كننده هاي شيميايي ممكن است نتوانند به طور كامل به اندازه ي زينك يا تيتانيوم در برابر هر دو نوع UV-A و UV-B محافظت كننده باشند. استفاده ي مرتب از كرم ضد آفتاب باعث افزايش اثر درمان هاي ملاسما مي شود.