خال شایع‌ترین و متداول‌ترین ضایعه‌ی پوستی است. mole یا خال ضایعات رایج پوستی هستند و در واقع یک جور تومور پوستی است که از سلول‌هایی به نام ملانوییت (سلول رنگ دانه‌ای) مشتق می‌شود و در حقیقت آنها خال‌های ملانوسیتیک نامیده می‌شوند و به علت تکثیر سلول‌های پیگمانته پوست به نام ملانین ایجاد می‌شوند. معمولاً به شکل یک نقطه‌ی سیاه روی بدن دیده‌می‌شود. هیچ عملکرد خاصی ندارد و عموماً بی‌خطر است؛ در صورتی که به رنگ سیاه یا قهوه‌ای باشند خال ملانوسیتی نامیده می‌شوند.
خال چیست؟
سلول‌های ملانوییت، سلول‌های سازنده‌ی رنگ دانه‌ی پوست هستند که به صورت پراکنده در پوست وجود‌دارند. گاهی اوقات در کنار هم و به صورت گروهی جمع‌می‌شوند و سلول خال را به وجود می‌آورند. خال‌ها ممکن است مسطح یا برجسته باشند و رنگ خال‌ها از روشن تا تیره متغیر است و بستگی به تعداد سلول ملانوییت تشکیل‌دهنده‌ی آن دارد. اغلب به شکل دایره یا بیضی هستند ولی گاهی ممکن است اشکال عجیبی داشته باشند. تغییرات سایز ممکن است از چند میلیمتر تا چند سانتیمتر متغیر باشد. گاهی اوقات این سلول‌ها دارای مو هستند و خال‌هایی مودار را ایجاد می‌کنند. تعداد خال بدن هر فرد به فاکتورهایی چون ژنتیک و مواجهه با آفتاب بستگی دارد. افراد با تعداد بیشتر خال ریسک بیشتری برای ابتلا به ملانوم دارند خصوصا در صورتی که بیش از ۱۰۰ خال در بدن داشته باشند.
علت ایجاد خال
علت ایجاد خال‌ها بر اساس سن بروز و نحوه‌ی آرایش و قرار‌گیری سلول‌های آنها طبقه‌بندی می‌شوند.
خال‌های مادرزادی
معمولاً از زمان تولد نوزاد همراهش هستند. از هفته‌ی دوازده‌حاملگی در جنین ایجاد می‌شود و هنوز دلیل خاصی برای بروز آن پیدا نشده‌است. گاهی هم در ۲ سال اول زندگی بروز می‌کنند. می‌توانند در اندازه‌ها، رنگ‌ها و مکان‌های مختلف باشند. اغلب بی‌‌ضرر هستند و رشد خوش‌خیمی دارند و نشانه‌ی هیچ بیماری‌ای نیستند.
خال‌های اکتسابی
ممکن است به دنبال تماس با نور آفتاب، بلوغ، حاملگی یا تجویز هورمون‌های غدد فوق کلیه ایجاد یا تشدید شوند. و در دوران نوجوانی به حداکثر بروز خود می‌رسند و بروز آنها پس از ۳۰ سالگی بسیار اندک است. بیشتر خال‌های اکتسابی بر روی بخش‌های در معرض آفتاب پوست پدید می‌آید و اگر در نواحی پوشیده از آفتاب ایجاد شود یا بعد از ۳۰ سالگی ایجاد می‌شود یا تغییر می‌کند باید مشکوک تلقی شود. خال‌های اکتسابی بر اساس عمق به سه دسته‌ی سطحی، مرکب و داخل پوستی تقسیم‌بندی می‌شوند.
اغلب بزرگسالان بین ۱۲ تا ۲۰ خال دارند. معمولاً علامت خاصی ندارند ولی گاه در اثر تماس با لباس یا ضربه‌های موضعی آزرده می‌شوند.
خال اکتسابی در ابتدا هم‌سطح پوست، مدور و با رنگ یک‌نواخت ظاهر می‌شود. بعد از چندین سال، خال‌ها هم‌چنان بر‌آمده‌تر می‌شوند و رنگ آنها به طور یک‌نواخت روشن‌تر می‌شود؛ اما شکل‌خال قرینه‌ای(متقارن) باقی‌می‌ماند. در خال‌های مرکب ممکن است مرکز آن پررنگ‌تر و کناره‌های آن نامنظم باشد ولی شکل خال قرینه است.
علائم و نشانه‌های خال
ممکن است یک یا دو خال در بدو تولد روی پوست شما موجود باشد. این خال‌های قهوه‌ای در بدو تولد خال‌های ملانوسیتیک مادرزادی نامیده می‌شوند. خال‌هایی همانند خال‌های بدو تولد ممکن است در دو سال اول زندگی پدیدار شوند و به نام خال‌های ملانوسیتیک ژنتیکی خوانده می‌شوند. خال‌های بیشتری در طول بچگی یا اوایل بزرگسالی پدیدار می‌شوند که خال‌های ملانوسیتیک اکتسابی نامیده می‌شوند.مواجهه با نور آفتاب از علل افزایش خال‌های ملانوسیتیک است. نوجوانان و جوانان تعداد خال بیشتری دارند و در میان‌سالی این تعداد رو به کاهش می‌رود؛ زیرا برخی از این خال‌ها خود به خود ناپدید می‌شوند.
انواع مدل‌های خال
خال انواع مختلفی دارد که برای درمان آن شما به یک برنامه درمانی مشخص نیاز دارید.
خال‌های ملانوسیتی اکتسابی :
این خال‌ها بیشتر در دوران کودکی وجود دارند و در اکثر افراد فاز نسبتا گذرایی از رشد اولیه یک خال مرکب هستند که در بزرگسالی به خال مرکب تبدیل می‌شوند. از نظر بالینی نیز به صورت یک ماکول پیگمانته (تغییر رنگ پوست در اثر ازدیاد ملانین یا انبساط رگهای خونی) اندکی برجسته یا پهن هستند. که اندازه‌ای بین یک میلیمتر تا یک سانتیمتر دارند. رنگ این خال‌ها از قهوه‌ای روشن تا تیره متغیر است، گرد یا بیضی و متقارن است و شایع‌ترین محل آن در کف دست و پا می‌باشد.
خال‌های ملانوسیتی مادرزادی :
در بدو تولد ممکن است بسیار کم رنگ باشند و به همین دلیل ممکن است به آنها توجه نشود. خال‌های ملانوسیتی مادرزادی کوچک و متوسط معمولا سرعت رشد کمتری نسبت به سرعت رشد شیرخواران دارند و با گذشت زمان کوچک می‌شوند. خال‌های ملانوسیتی مادرزادی درشت معمولا بلافاصله بعد از تولد دیده شده و والدین را نگران می‌کنند. شایع‌ترین مناطق درگیری عبارتند از: قسمت تحتانی پشت و ران‌ها. این خال‌ها ممکن است به اندازه‌ای بزرگ شوند که قسمتی از اندام را فرا بگیرند. در مواردی موهای زبری بر روی آنها رشد می‌کند.
خال‌های ترکیبی :
به شکل یک پاپول بزرگ برجسته، مدور یا بیضی و متقارن بوده، رنگ آن از قهوه‌ای روشن تا تیره متغیر است. در دوران بلوغ، اغلب خال‌های مرکب درشت و پررنگ‌تر بوده و موهای زبری از داخل آنها به خارج رشد می‌نماید. این ضایعات می‌توانند در هر نقطه‌ای از سطوح جلدی – مخاطی، ملتحمه و حنجره دیده شوند. شایع‌ترین محل آنها در تنه بدن می‌باشد.
خال داخل درمی :
این نوع خال‌ها به صورت پاپول‌های گنبدی، کروی و نرمی هستند که هیچ‌گاه دچار پیگمانتاسیون شدید نمی‌شوند و رنگ آنها قهوه‌ای کمرنگ بوده که به تدریج تبدیل به قرمز گوشتی می‌شوند. گاهی نیز ممکن است چند عدد مو در داخل آنها جوانه بزند. این خال‌ها معمولا کم‌عروق هستند ولی گاهی پرعروق می‌شوند. این نوع خال‌ها عمدتا در بالغین دیده می‌شوند.
خال دیسپلاستیک :
در حدود ۳ – ۲ درصد از بالغین جوان به این نوع از خال‌ها مبتلا هستند. این ضایعات معمولا از جنس خال‌های مرکب هستند و مهم‌ترین مشخصه پاتولوژیک آنها، وجود آتیپی ساختمانی و سلولی است. در انواع ارثی و خصوصا در افرادی که قبلا حداقل یکبار دچار ملانومای بدخیم شده‌اند، وجود این خال به عنوان یک ریسک فاکتور برای ابتلا به ملانوم بدخیم محسوب می‌شود. از نظر بالینی نیز معمولا ضایعاتی هستند که قطری بیش از ۵ میلیمتر داشته و دارای حاشیه‌ای نامنظم و درجاتی از التهاب و پیگمانتاسیون نامنظم می‌باشند. بهترین روش برخورد با این خال‌ها، تهیه شرح حال و پیگیری و نظارت می‌باشد. به مجرد ایجاد هر گونه تغییری، باید این خال‌ها را برداشت.
خال هاله‌دار :
خال ملانوستیکی است که توسط هاله‌ای از پوست دپیگمانته ولی نرمال ، احاطه شده است. این نوع، از خال‌ها شایع بوده مخصوصا در حوالی دوره بلوغ دیده می‌شوند. شایع‌ترین محل درگیری نیز پشت بدن می‌باشد.
خال آبی :
به صورت یک پاپول آبی رنگ با سطح صاف و اندکی برجسته می‌باشد که معمولا قطری کمتر از یک سانتیمتر دارد. شایع‌ترین محل درگیری اندام‌ها، سر و صورت است. این خال را به دو نوع شایع و سلولی تقسیم می‌کنند. رشد پیشرونده و تبدیل این خال به ملانوم بدخیم نادر است.
چگونه می‌توانیم از به وجود آمدن خال ها جلوگیری کنم؟
حفاظت در برابر نور خورشید از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در حدفاصل ساعت ۱۰ صبح تا ۲ بعدظهر از کلاه لبه‌دار و لباس آستین‌بلند و پیراهن بلند استفاده کنید. نواحی که قابل پوشاندن با لباس نیستند بایستی با ضدآفتاب پوشش داده شود، از ضد آفتاب با فاکتور حفاظتی بالاSPF30 استفاده کنید .
به شکل ماهانه پوست خود را معاینه کنید .در صورت مواجهه با تغییرات فاحش در خال یا رشد و تغییر شکل آن یا ایجاد خال جدید به متخصص پوست مراجعه کنید .در صورتی که خال‌های زیادی دارید یا خال‌هایی با اشکال عجیب دارید مرتب آنها را معاینه کنید. در صورتی که خال‌های متعدد یا آتیپیک دارید مرتب از آنها عکس بگیرید .
روشهای درمانی طبیعی برای خال
درماه‌های طبیعی بسیاری برای از بین بردن خال‌های روی پوستتان وجود دارد. اگر شما از خال روی ناحیه‌ای از پوستتان ناراحت و آزرده خاطر هستید ابتدا رنگ و اندازه خال خود را به دقت بررسی کنید. سپس برای تشخیص نوع آن به پزشک متخصص پوست مراجعه کنید؛ تا اگر خال شما نیاز به عمل برای برداشتن دارد، اقدام کنید در غیر این صورت، راه‌های زیر را که متخصصان کلینیک پوست و مو برای شما فراهم کرده‌اند برای برداشتن خال خود بکار بگیرید لیستی از مواد مناسب و مفید برای برداشتن خال شما گل‌کلم، آناناس، سیر، روغن‌کرچک، عسل، سرکه، سیب‌ترش و گریپ فروت است.
• عصاره گل کلم را تهیه کنید. عصاره آن را هر روز روی خال‌های گوشتی خود بمالید تا پوست به طور طبیعی لایه‌برداری شود.
• مقداری سیر را له کنید و آن را بر روی خال‌های خود بگذارید و روی آن را پانسمان کنید. این کار را در شب انجام دهید و صبح روز بعد پانسمان را بردارید.
• آب آناناس تازه تهیه کنید و آن را روی خال‌های خود بمالید تا کم کم خال‌های شما محو شوند.
• روغن کرچک را بر روی خال‌های خود بمالید. این کار را برای چند روز انجام دهید تا خال‌های شما محو شوند.
• روزانه مقداری عسل بر روی خال‌های خود بمالید.
• خال خود را روزانه ۵ تا ۶ بار با آب گرم شستشو دهید. بعد اجازه دهید تا پوستتان خشک شود. سپس پنبه آغشته به سرکه را ۱۰ دقیقه روی خال خود قرار دهید. سپس آن قسمت را با آب سرد بشویید.
• عصاره سیب‌ترش را بگیرید. این عصاره را سه بار در روز و حداقل سه بار در هفته استفاده کنید و آن را بر روی خال خود قراردهید تا به تدریج از بین رود.
• آب گریپ فروت را بگیرید و آن را نیز سه بار در روز، بر روی خال خود قرار دهید و به تدریج منتظر بهبود آن باشید.
درمان خال
بسته به سن بیمار، بزرگ یا کوچک بودن خال، عمق خال، رنگ خال و حتی محل خال، روش برداشتن متفاوت است. ولی به طور کلی روشهای برداشتن خال شامل موارد زیر است:
برداشتن خال با جراحی:
شکافتن محل مورد نظر، برداشتن لایه‌های خال و سپس دوختن محل برش.
برداشتن خال با کرایو:
گاز اکسید نیتروژن به سطح پوستی زده می‌شود و به این ترتیب خون‌رسانی به سلول‌های خال مختل شده و خال از بین می‌رود.
برداشتن خال با کوتر:
با ایجاد حرارت زیاد سلول‌های خال سوزانده می‌شود.
برداشتن خال با لیزر:
گونه‌ای از انرژی است که در پوست به وسیله‌ی رنگ‌دانه‌ها جذب می‌شود و آنها را از بین می‌برد.
برداشتن خال با رادیو فرکانس یا (RF) :
تولید و انتقال امواج مایکروویو به سطح پوست و از بین بردن خال‌ها.
بین این‌که کدام روش بهتر است، همان‌طور که در بالا شرح داده شد بسته به نوع خال و سن و جنس بیمار متفاوت است ولی در کل، در خال‌های سطحی لیزر ارجحیت بیشتری دارد؛ زیرا امکان گود شدن سطح خال بسیار کمتر است. ولی امروزه روش رادیو فرکانس یکی از ایمن‌ترین و موثرترین روش‌هاست و طرفداران زیادی نیز دارد. گاهی هم ایجاب می‌کند که به روش جراحی یا کوتر، خالی را برداریم. بیشتر این‌ها بستگی به نظر متخصص مربوطه دارد.
سوالات متداول:
۱- چه تغییراتی در خال نیاز به مراجعه به پزشک دارد؟
خال‌هایی که دچار تغیر رنگ، شکل، حاشیه یا اندازه و یا عدم تقارن شوند؛ نیاز به آزمایش دارند. همچنین خال‌هایی که به خارش می‌افتند یا دچار خون‌ریزی می‌شوند یا حاشیه‌ی نامنظم دارند و نیز رنگ غیر یک‌نواخت یا قطر بیش‌از ۶میلیمتر دارند بهتر است بررسی شوند. خال‌هایی بعد از ۳۰ سالگی یا در نواحی که در معرض آفتاب نیستند ایجاد می‌شوند نیز مشکوک تلقی می‌شوند.
۲- آیا برداشتن خال باعث تبدیل آن به نوع بدخیم می‌شود؟
خیر. بهتر است خال‌ها در نزد پزشک متخصص برداشته شود. چون فقط آنها می‌توانند تفاوت بین خال‌های سرطانی و معمولی را متوجه شوند. در بعضی افراد که برداشتن خال منجر به بدخیمی شده است به دلیل آن است که ضایعات پوستی که ظاهراً به عنوان خال بوده، توسط یک فرد غیرمتخصص برداشته می‌شود. اشتباه در تشخیص بوده و این ضایعه از اول خال نبوده است، بلکه تومور یا سرطان پوستی کوچکی بوده و چون عمق آن اصولی برداشته نشده است بلافاصله دچار عود مکرر شده است. پس اگر ضایعه واقعاً خال باشد هیچ مشکلی از نظر سرطانی شدن ندارد.
۳- علت برگشت خال بعد از برداشتن آن چیست؟
خال، فقط همان چیزی نیست که می‌بینیم؛ بلکه سلول‌های حاشیه‌ی خال بی‌رنگ هستند. بنابراین هنگام برداشتن خال باید یکی از حاشیه‌ها‌ی به ظاهر سالم خال هم برداشته شود. اگر برداشته نشود ممکن است این سلول‌های حاشیه مجدد فعال شده و دوباره خال رشد کند و به صورت یک نقطه‌ی تیره در محل خال ظاهر گردد. در این موارد حتماً باید به پزشک متخصص مراجعه نمود تا اقدام به برداشتن خال نماید. خال‌های در سن کمتر از ۲۰ سال چون فعال هستند امکان رشد مجدد دارند. ولی در سنین بالاتر یا خال‌های برجسته‌ی بی رنگ امکان برگشت خال کمتر است.
۴- عوامل تشکیل خال چه هستند؟
مرحله اول، خال ملانوسیتی است؛ یعنی سلول‌ها تکثیر پیدا کرده ولی برجسته نشده، رنگ‌دانه تولید می‌کند و سیاه‌رنگ می‌شود. در مرحله دوم، به مرور زمان خال بزرگ می‌شود. یک قسمت آن در اپیدرم است و یک قسمتش می‌رود داخل سلول‌های زیرین و کمرنگ می‌شود. در مرحله سوم، خال گوشتی می‌شود یعنی برجستگی دارد و به آن خال اینترادرمال می‌گویند.
۵- آیا وجود خال باید موجب ترس و نگرانی افراد شود؟
خال خطر ایجاد می‌کند، اما احتمال آن آنقدر کم است که ما می‌گوییم کسی که خال دارد، نباید نگران باشد. اگر کسی خال زیاد و پوست سفید دارد، زیاد جلوی آفتاب قرار می‌گیرد یا از سولاریوم استفاده می‌کند و نیز اگر خالش تغییر کرد باید توجه کند.
۶- آیا برداشتن خال مشکلی ایجاد می‌کند؟ چرا بعضی افراد بعد از برداشتن خال دچار بدخیمی می‌شوند؟
برداشتن خال مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما کسی که بعد از برداشتن خال متوجه بدخیمی شده، برای این است که خال از ابتدا بدخیم بوده است. ما هیچ خالی را از روی ترس جراحی نمی‌کنیم، مگر در موارد مشکوک که از خال نمونه‌برداری می‌کنیم. متخصص پوست با معاینه متوجه خطرناک بودن خال می‌شود.
۷- آیا همه خال‌ها برای بیوپسی (نمونه‌برداری) باید برداشته شوند؟
خیر، ضرورتی ندارد. البته از نظر علمی درست است، اما چون نمونه‌برداری هزینه‌بر است، بنابراین براساس نظر پزشک این کار انجام می‌شود. برای افرادی که وسواس دارند یا در موارد مشکوک، بیوپسی انجام می‌شود.
۸- خال‌های آبی رنگ چیست؟
نوعی خال آبی داریم که به اندازه عدس یا گاهی بزرگ‌تر است. پایه این خال‌ها سیاه است، اما وقتی خال عمیق‌تر می‌شود رنگ آبی به خود می‌گیرد. این خال‌ها اگر در دست باشند برمی داریم، اما اگر در پا باشند برداشتنشان ضرورتی ندارد.
۹- منظور از کلوئید چیست؟
کلوئید به معنی گوشت اضافه است. محل عمل برخی افراد بعد از عمل جراحی، گوشت اضافه می‌آورد. یا در برخی افراد، محل سوراخ کردن گوش، کلوئید ایجاد می‌شود و محل برجسته می‌شود. کلوئید ارتباطی با خال ندارد، درمان آن سخت انجام می‌شود، اما امکان‌پذیر است
۱۰- چرا خال ها برداشته می‌شوند؟
عمده خال‌ها نیازی به درمان ندارند. اما گاهی اوقات افراد به دلایل زیبایی قصد دارند آنها را حذف کنند و یا این خال‌ها به دلیل زخمی شدن در حین اصلاح، مالش به سایر نقاط بدن و یا گیر کردن به جواهرات باعث ناراحتی می‌شوند.
در صورت داشتن خالی که با سایر خال‌های عادی متفاوت است، با پزشک خود مشاوره کنید. در این موارد ممکن است نیاز به انجام بیوپسی از خال باشد، که به معنی برداشتن خال و ارسال آن به یک آزمایشگاه برای آزمایش سرطان می‌باشد.
